Το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις ψάχνουν για προσωπικό αλλά δεν βρίσκουν, παρ’ ότι η ανεργία βρίσκεται στο 17%, είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της αποτυχίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, δηλώνει στο liberal.gr ο Δημήτρης Κατσίκας, επικεφαλής του Παρατηρητηρίου για την Κρίση του ΕΛΙΑΜΕΠ. Και εξηγεί ότι η αποτυχία αυτή ξεκινά από το σχολείο, όπου παράγουμε παιδιά χωρίς κριτική σκέψη και ευελιξία, ελλείμματα που τα συνοδεύουν στην μελλοντική τους εξέλιξη, και αποτυπώνονται στην ίδια την ανάπτυξη της χώρας.
Σχολιάζοντας την έρευνα που διεξάγει αυτή την περίοδο το ΕΛΙΑΜΕΠ σχετικά με την αξιοποίηση των τμημάτων του εν υπνώσει εργατικού δυναμικού, τονίζει ότι το προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα συνδέεται άμεσα με την μεγάλη υπο-απασχόληση των γυναικών, που προτιμούν να μην εργάζονται, λόγω της απουσίας κράτους πρόνοιας.
Κληθείς μάλιστα να υπολογίσει πόσοι εργαζόμενοι λείπουν σήμερα από την αγορά εργασίας, εκτιμά ότι ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο, προσθέτοντας ότι μόνο η ενεργοποίηση των γυναικών, των νέων, και η επιστροφή μέρους των εκατοντάδων χιλιάδων που μετανάστευσαν στα χρόνια της κρίσης, μπορούν να στηρίξουν μια ισχυρή και μακροχρόνια ανάπτυξη.
Παραθέτει μάλιστα τα στατιστικά που δείχνουν ότι στην Ελλάδα απασχολούνται μόλις 3,7 εκατομμύρια, δηλαδή το 55% του δυνητικού εργατικού δυναμικού. Εκ των υπολοίπων, οι οικονομικά ανενεργές γυναίκες φτάνουν το 1,2 εκατομμύρια, ενώ το αντίστοιχο νούμερο για τους νέους μαζί με τους ανέργους ξεπερνά τους 300.000.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
-Η ανάπτυξη “έτρεξε” στο γ’ τρίμηνο με ρυθμό 2,3% από τους υψηλότερους στην Ευρωζώνη, ενώ την ίδια στιγμή μεγάλες επιχειρήσεις δανείζονται κεφάλαια από τις αγορές με “κανονικά” επιτόκια, και σοβαροί επενδυτές κοιτάζουν ξανά την Ελλάδα. Τα μηνύματα είναι θετικά, σωστά;
Σίγουρα τα μηνύματα είναι θετικά, τα στοιχεία για την ανάπτυξη δείχνουν αύξηση σε σχέση με το 2018 τόσο της καταναλωτικής δαπάνης, όσο επίσης των επενδύσεων και των εξαγωγών.
Άρα, όλες οι επιμέρους κατηγορίες πηγαίνουν καλά, ενώ το 2,3%, σε συνδυασμό και με την αναθεώρηση των στοιχείων για τα δύο προηγούμενα τρίμηνα (που οδηγεί σε ανάπτυξη 2,2% στο εννεάμηνο), δείχνουν ότι εμπεδώνεται σε δύο διαδοχικά τρίμηνα, ανάπτυξη άνω του 2%.
Είναι σημαντικά όλα αυτά και γιατί κινούνται πάνω από τον ετήσιο στόχο, ενώ μας φέρνουν πιο κοντά και στις προβλέψεις της κυβέρνησης για το 2020. Σημειωτέον ότι το β’ τρίμηνο του 2019 είναι από πλευράς επίδοσης το καλύτερο β’ τρίμηνο από το 2010, ενώ το γ’ τρίμηνο είναι αντίστοιχα το καλύτερο γ’ τρίμηνο από το 2010.
Όλα αυτά τα καλά αποτελέσματα σε συνδυασμό με μια καλύτερη αξιοπιστία, συνεπάγονται πολλαπλά οφέλη : Την διαπραγμάτευση για την μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων, αλλά και την συζήτηση ότι αυτά τα περίφημα 767 εκατομμύρια των ANFA’s και SNPSs, που εγκρίθηκαν από το Eurogroup την Τετάρτη θα μπορέσουν ενδεχομένως να κατευθυνθούν για την ανάπτυξη και τις επενδύσεις.
-Τα νέα, λοιπόν, είναι καλά, “γκρίζες ζώνες” βλέπετε;
Οι “γκρίζες ζώνες” υπάρχουν αναφορικά με καθυστερήσεις σε αποκρατικοποιήσεις, και σε μεταρρυθμίσεις, που είναι απαραίτητο να συνεχιστούν, όπως και στην αγορά εργασίας, όπου είμαστε ουραγοί στην απασχόληση πανευρωπαϊκά. Ενώ το 2018 στην ΕΕ η απασχόληση στις ηλικίες 20-64 ήταν 73% επί του συνολικού πληθυσμού, το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα ήταν μόλις 59,5%.
Ενώ για παράδειγμα η ανεργία παραμένει σε πάνω από 17% – στόχος είναι του χρόνου να έχει μειωθεί στο 15,6% – μόνιμα ο επιχειρηματικός κόσμος επισημαίνει ότι ψάχνει εργαζόμενους για συγκεκριμένες ειδικότητες αλλά δεν βρίσκει…
Είναι μια από τις πολλές “γκρίζες ζώνες” για τις οποίες λέγαμε νωρίτερα. Η αγορά εργασίας παρουσιάζει ακόμη σημαντικές διαρθρωτικές αδυναμίες, υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στις δεξιότητες που ζητούν οι επιχειρήσεις και ανάμεσα στις δεξιότητες που αποκτούν οι νέοι από το σχολείο και το πανεπιστήμιο.
Είναι δείγμα της αποτυχίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος το γεγονός ότι με τέτοια ανεργία οι επιχειρήσεις ψάχνουν για προσωπικό αλλά δεν βρίσκουν. Είναι η αποτυχία του να συνδεθεί με τις ανάγκες της οικονομίας, πρέπει άμεσα να επανασχεδιαστεί, και δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Έχουμε κάποια θετικά δείγματα από τις προθέσεις που έχει ανακοινώσει η υπουργός Παιδείας ενόψει του νομοσχεδίου που ετοιμάζεται, αλλά το ζήτημα είναι γενικότερο, ξεκινά από το σχολείο.
Λείπουν από τα παιδιά οι λεγόμενες “ήπιες δεξιότητες”, που έχουν να κάνουν με την κριτική σκέψη και την ευελιξία, όπως αποτυπώθηκε και στην πρόσφατη αξιολόγηση των μαθητών στο σύστημα PISA. Τέτοιες δεξιότητες ξεκινούν από το νηπιαγωγείο, και ξέρουμε για παράδειγμα ότι οι σκανδιναβικές χώρες που έχουν επιτυχίες στο συγκεκριμένο σύστημα αξιολόγησης, δίνουν μεγάλη έμφαση στην προσχολική ηλικία. Είναι πολύ σημαντικό όλο αυτό για την αυριανή ανάπτυξη της χώρας, για την οικονομία.
Είναι επίσης πάρα πολύ κρίσιμο και για ένα άλλο πρόβλημα της αγοράς εργασίας : Για το γεγονός ότι οι γυναίκες συμμετέχουν στην απασχόληση σε πολύ μικρότερο ποσοστό από τους άντρες.
Κύρια αιτία αυτού του φαινομένου είναι το στρεβλό κράτος πρόνοιας στην Ελλάδα, που δεν φροντίζει αρκετά τις νέες μητέρες. Δεν τους δίνει τη δυνατότητα να αφήσουν το παιδί τους σε μια δημόσια ή επιδοτούμενη ιδιωτική δομή για αρκετές ώρες την ημέρα. Σαν αποτέλεσμα επιλέγουν να καθίσουν σπίτι, για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, άρα μένουν εκτός αγοράς. Σκεφτείτε ότι παλαιότερα, γυναίκες με παιδιά ανταμείβονταν με πρόωρη συνταξιοδότηση. Έβγαιναν στη σύνταξη, πριν από τα 50, εφόσον τα παιδιά είχαν ενηλικιωθεί. Αυτό δεν είχε καμία λογική. Στρεβλό λοιπόν κράτος πρόνοιας, σημαίνει κουτσή ανάπτυξη.
-Κάνετε αν δεν κάνω λάθος αυτή την περίοδο μια μελέτη στο ΕΛΙΑΜΕΠ για το πως θα αξιοποιηθούν όλα αυτά τα τμήματα του εν δυνάμει εργατικού δυναμικού, που σήμερα βρίσκονται στην “γκρίζα ζώνη”, δηλαδή οι γυναίκες, οι νέοι και οι braindrainers…
Βρισκόμαστε στο σχεδιασμό μιας τέτοιας μελέτης, αυτά τα τρία που αναφέρατε είναι μεγάλα κομμάτια του εν δυνάμει εργατικού δυναμικού που υποαπασχολούνται, γεγονός φυσικά που έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη, και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Καταρχήν ξέρουμε ότι περίπου 500.000 νέοι άνθρωποι έφυγαν στην διάρκεια της κρίσης από την Ελλάδα, και δεν έχουν επιστρέψει. Από εκεί και πέρα το μέγεθος του προβλήματος της υπό-απασχόλησης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, γίνεται κατανοητό με μια ματιά στα επίσημα στατιστικά στοιχεία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ για το 2018, από ένα δυνητικό εργατικό δυναμικό 6,8 εκατομμύρια, ηλικίας 15-64 χρονών, απασχολούνταν μόνο τα 3,75 εκατομμύρια, δηλαδή, το 55%.
Από το υπόλοιπο 45%, περίπου 900.000 χιλιάδες ήταν άνεργοι, ενώ περισσότεροι από 2,2 εκατομμύρια ήταν οικονομικά ανενεργοί, δηλαδή δεν εργάζονταν, αλλά ούτε και αναζητούσαν εργασία.
Εξ’ αυτών, 1,2 εκατομμύρια ήταν γυναίκες οι οποίες ήταν οικονομικά ανενεργές για προσωπικούς, οικογενειακούς ή άλλους λόγους (εκτός ασθένειας ή συνταξιοδότησης). Σαν αποτέλεσμα, η Ελλάδα είχε τα χαμηλότερα επίπεδα απασχόλησης στην ΕΕ τόσο στον συνολικό πληθυσμό όσο και στις γυναίκες.
Όσον αφορά στους νέους, πάντα το 2018, περίπου 230.000 νέοι έως 29 χρονών ήταν άνεργοι, ενώ άλλοι 100.000 ήταν οικονομικά ανενεργοί (και εκτός εκπαίδευσης), αριθμός που φτάνει τους περίπου 300.000, εάν προσθέσουμε και την ηλικιακή ομάδα 30-44.
Εν ολίγοις, για να μην σας κουράζω με τα νούμερα, θα μπορούσε να πει κανείς ότι λείπουν από την οικονομία πάνω από 1 εκατομμύριο εργαζόμενοι.
Το στοίχημα μιας ισχυρής και βιώσιμης ανάπτυξης προϋποθέτει τόσο την μείωση της ανεργίας, όσο και την ενεργοποίηση των μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, ιδίως των γυναικών και των νέων, που παραμένουν οικονομικά ανενεργά. Χωρίς νέους, γυναίκες και braindrainers, να ξεχάσουμε την ισχυρή και βιώσιμη ανάπτυξη. Χρειάζεται κάποια απ’ αυτά τα εκατομμύρια των ανθρώπων να μπουν στην αγορά εργασίας.
Έχει ενδιαφέρον η σύγκριση με την Ευρώπη : Το 2018 το επίπεδο απασχόλησης για τον συνολικό πληθυσμό στην ΕΕ στις ηλικίες 20-64 ήταν 73%. Στην Ελλάδα όμως για αυτές τις ηλικίες ήταν μόλις 59,5%.
– Στην μάχη αυτή για την αλλαγή σελίδας της οικονομίας, την μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο, την προσέλκυση επενδύσεων δεν πρέπει να πρωταγωνιστήσουν και οι Δήμοι; Το ρωτώ γιατί σε άλλες χώρες διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο…
Δεν νομίζω ότι οι Δήμοι παίζουν το ρόλο που θα έπρεπε σε μια σύγχρονη οικονομία. Είναι βέβαια έτσι στημένη η δομή του κράτους, ώστε οι Δήμοι έχουν περιορισμένες αρμοδιότητες, με αποτέλεσμα εδώ και δεκαετίες να έχουν επικεντρωθεί στο να επιχειρούν να αντλήσουν κοινοτικά κονδύλια. Ο βασικός λόγος σε αυτή την μονοδιάστατη πολιτική των ΟΤΑ είναι ότι δεν έχουν αρμοδιότητες και εξουσίες από την κεντρική διοίκηση. Συγκρίνοντας την Ελλάδα με άλλες χώρες θα δείτε ότι εδώ οι εξουσίες των ΟΤΑ είναι πολύ μικρές, όταν αλλού, ακόμη και τμήματα της παιδείας και της υγείας ανήκουν στην τοπική αυτοδιοίκηση.
-Βέβαια εδώ μπορεί να πει κάποιος πως όλα αυτά λειτουργούν και προσχηματικά, ότι δεν δικαιολογούν αναχρονιστικές συμπεριφορές, όπως αυτή του Δήμου Καλαμάτας που έφτασε να απορρίψει το δίκτυο νέας γενιάς 5G…
Σύμφωνοι, τα τελευταία χρόνια οι ΟΤΑ μας έχουν απογοητεύσει, έχουν όλα τα συμπτώματα της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Χρειάζονται ισχυροί Δήμοι, περισσότερες αρμοδιότητες, περισσότερους δικούς τους πόρους, όπως η ιδέα που συζητείται χρόνια, τα έσοδα του ΕΝΦΙΑ να καταλήγουν σε αυτούς.
Χρειάζεται όμως να αναβαθμισθούν και οι ίδιοι, δηλαδή η οικονομική και τεχνοκρατική τους οργάνωση είναι πολύ χαμηλή αυτή την στιγμή.
Οι Δήμοι πρέπει να μπουν δυναμικά στο στοίχημα της ανάπτυξης. Η περιφερειακή ανάπτυξη είναι υποβαθμισμένη, και εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από ευρωπαϊκά κονδύλια που κατά κύριο λόγο κατευθύνονται σε έργα υποδομής. Κάπου εκεί εξαντλείται το κεφάλαιο ΟΤΑ.
* Ο Δημήτρης Κατσίκας είναι επικεφαλής του Παρατηρητηρίου για την Κρίση του ΕΛΙΑΜΕΠ.